Przed epoką króla Karola Wielkiego (VIII wiek) konie, choć znane, rzadko używane były w bitwach. Jeźdźcy byli zazwyczaj zwiadem, ewentualnie walczyli z konia tylko w pierwszych chwilach zmagań, a potem kontunuowali na piechotę. Powód był prosty: kiepskie siodła. Dopiero wynalezienie gdzieś na dalekim wschodzie strzemienia umożliwiło pełne wykorzystanie konnicy. Bez niego nie byłoby zakutych w stal rycerzy, którzy władali Europą przez cały okres średniowiecza.

Jak "posługiwać się" koniem?

Ogólnie rzecz biorąc, konia podkuwa się co 4 - 6 tygodni, podcinając przy tym zawsze pazura. Dawni kowale wykonywali i jedno, i drugie. Karmi się konia często, a niewiele, zwykle sianem, ale również owsem, otrębami, owocami okopowymi i sieczką. Przysmakiem jest koniczyna. Po posiłku koń nie powinien natychmiast ruszać w jazdę.

Konie, nawet te uznawane za "mądre", bywają nieprzewidywalne. Dlatego należy dawać im bez przerwy odczuć swoją obecność, dotykiem lub mową. Konia prowadzi się zwykle idąc przy jego łopatce i trzymając krótko uwiąz. Żeby podnieść końską nogę i nie oberwać przy okazji, najlepiej obrócić się twarzą w tył (w stosunku do konia) i przesunąć ręką od góry w dół kończyny.

A oto jak wygląda dosiadanie wierzchowca: najpierw należy sprawdzić, czy strzemiona są odpowiednio podciągnięte i czy przy siodle jest popręg i czaprak. Następnie kładziemy siodło na kłąb i przesuwamy w tył, z włosem. Podpinamy popręg i podciągamy go po trochu z lewej i prawej strony. Następnie zapinamy uzdę. Pozostaje wsiąść i równo trzymać wodze.

W czasie jazdy, jeżeli koń stanie dęba, nie powinno się ciągnąć za wodze, natomiast wskazane jest jak najszybciej przejść do biegu. Jeżeli koń poniesie (zwykle powodem jest hałas lub gwałtowny ruch), nie ma co ciągnąć za wodze. Właściwie niewiele można zrobić. Najlepiej spróbować zataczać coraz mniejsze kółka.

Powinno się jeździć w postawie wyprostowanej - pochylenie się do przodu i trzymanie się grzywy, zwłaszcza podczas galopu, obciąża mocno przód konia.

Najwolniejsza jazda to jazda stępa (do ok. 8 km/h). Szybszy jest kłus (ćwiczebny lub anglezowany, czyli z podskakiwaniem), a bardzo prędka jazda to galop. Najszybszym rodzajem galopu jest cwał.

O hodowlach i podgatunkach koni można by pisać wiele. Dla poszukiwaczy przygód istotna jest jedynie wiadomość, że dobry koń bojowy to zupełnie inne zwierzę niż szkapa do pługa. Nie tylko szkolenie jest inne (jeśli w wypadku szkapy można mówić o szkoleniu), ale również budowa, możliwości fizyczne i wygląd. No i cena.

Ogiery czasami się kastruje, by nie były drażliwe: takie końskie eunuchy to wałachy. Klacze skrzyżowane z ogierami osła to muły. Muły przeważnie są niepłodne.

siodło - jest zbudowane z łęku przedniego i tylnego oraz siedziska, pod które podłożony jest czaprak (podbicie) i poduszki podbicia. Rusztowanie siodła nazywane jest terlicą. Siodło mocowane jest na grzbiecie za pomocą popręgu. Po usadowieniu się w siodle jeździec wsuwa stopy w strzemiona, które połączone są z siodłem przy pomocy rzemieni zwanych puśliskami. Czynność siodłania inaczej nazywamy okulbaczeniem konia.

uzda - składa się z nagłówka, naczółka, paska policzkowego, podgardla, nachrapnika, wędzidła (kiełzna) i wodzy (cugli). Nagłówek reguluje położenie kiełzna w pysku. Naczółek i podgardle sprawiają, że uzda nie przesuwa się do przodu ani do tyłu. Pasek policzkowy łączy nagłówek z kółkiem kiełzna. Nachrapnik wspomaga działanie kiełzna, a kiełzno (wędzidło) i wodze pozwalają koniem kierować. Są różne rodzaje wędzideł, jedne łagodniejsze, inne bardziej przykre dla konia.

Współczesna uzda © Fot. Nick Beitner (www.horses.co.uk)

derka - koc dla konia. Też ma popręg. Zakłada się ją, gdy jest zimno, gdy koń jest spocony, zmęczony, gdy pada deszcz itp.

grzebień do grzywy - przydatny, czemu nie.

szczotka - zwykle typowa, włosiana; oprócz niej używa się też często zwykłej trawy lub siana.

zgrzebło - rodzaj drucianej szczotki do czyszczenia zwykłych szczotek włosianych, rzadziej samych zwierząt.

pędzel i tłuszcz do kopyt - natłuszczanie zapobiega łamaniu kopyta.

kopystka - świder z uchwytem do wydłubywania brudu z kopyt.

kantar - uzda bez wędzidła, z uchwytem do zakładania łańcucha (służy m.in. do uwiązywania na noc).

uwiąz - linka do prowadzenia konia.

ostrogi - metalowe elementy na butach, którymi spina się konia, by biegł szybciej. Paskudztwo.

palcat - rodzaj biczyka do poganiania konia. Też nic przyjemnego.

Od frontu: koń kary, siwy jabłkowity, izabelowaty.

© Fot. Krzysztof Jarczewski (www.jarczewski.pl)

Siwek © Fot. Krzysztof Jarczewski (www.jarczewski.pl)

siwy (siwek) - koń jasnej maści. kary (karosz) - koń maści jednolicie czarnej.

skarogniady - koń czarny, tylko miejscami nieznacznie jaśniejszy.

Koń skarogniady © Fot. Krzysztof Jarczewski (www.jarczewski.pl)

Gniadosz © Fot. Krzysztof Jarczewski (www.jarczewski.pl)

gniady (gniadosz) - koń o maści brązowej (jak kasztan), ale z czarną grzywą, ogonem i czarno podpalanymi nogami. bułany (bułany, bułanek) - koń o maści jasnej, piaskowej. Ma czarną grzywę i ogon. Powinien też mieć czarne podpalania nóg.

izabelowaty - koń o maści jasnej, piaskowej. Ma białą grzywę i ogon. Inaczej: palomino.

Koń izabelowaty © Fot. Roman Rusavsky (www.7art-screensavers.com)

kasztanowaty - koń o maści brązowej (w różnych odcieniach) i takiejże grzywie.

Kasztan © Fot. Nick Beitner (www.horses.co.uk)

Koń tarantowaty © Fot. (www.thepetprofessor.com)

tarantowaty (tarant) - koń o białej sierści z mnóstwem drobnych, brązowych plamek. Koń cętkowany ciemniej to koń dropiaty; koń cętkowany bardziej rudo to koń hreczkowaty. dereszowaty (deresz) - koń z domieszką włosów białych w sierści; może być gniado-dereszowaty, kasztanowo-dereszowaty lub karo-dereszowaty.

Koń jabłkowity © Fot. Krzysztof Jarczewski (www.jarczewski.pl)

jabłkowity - koń taranto- waty (zwykle siwy), którego plamy są wielkości jabłka.

srokaty (srokacz) - koń tej maści ma wielkie, nieregularne czarne lub brązowe łaty - taki lepszy model krowy...

Srokacz © Fot. Nick Beitner (www.horses.co.uk)

Na koniec, krótko o używaniu koni do celów innych niż jazda wierzchem.

Koń jako pierwowzór traktora był używany już w II tysiącleciu p. n. e. Zaprzęgano konie głównie do ciągnięcia lekkich wozów. W tej funkcji koń czasem zastępował wcześniejszego woła. Nie wyparł go jednak, bo pomimo zamiany zwierzęcia, przez długi czas pozostawiono jarzmo dostosowane do budowy woła, przez co konie nie nadawały się do cięższych prac. Dopiero w V wieku naszej ery w Chinach wynaleziono chomąto, dzięki czemu koń stał się zwierzęciem znacznie bardziej wydajnym. Do Europy zaprzęg z chomątem dotarł z początkiem IX wieku i powoli zyskał na popularności.

Czasami zamiast chomąta nakładano prymitywniejszą szleję, to znaczy uprząż złożoną tylko z napierśnika i nakarcznika, połączonych ze sobą i z dyszlem (dyszel to rodzaj drągu umocowanego do przedniej części pojazdu i umożliwiającego kierowanie większą ilością zwierząt).

Nasi użytkownicy napisali 77181 wiadomości na forum oraz dodali 442 publikacji. Zapisało się nas już 2010 Ostatnio do paczki dołączył Madraz0   Po stronie kręci się 0 osób: 0 zarejestrowany, 0 ukrytych, 0 gości.